چرا فطر، عید است؟
مقدمه
شانه به شانه صف می‌کشند. دست‌های نیاز که به سمت آسمان بلند می‌شود، زمزمه «اللهم اهل الکبریاء و العظمة و اهل الجود و الجبروت» اوج می‌گیرد. احساس می‌کنی پاهایت از زمین خاکی جدا شده است و در فضای دیگری سیر می‌کنی؛ فضای خلوص، تسلیم و تقوا. این حس، پاداش یک ماه روزه‌داری خالصانه پرهیزکاران است که نصیب مؤمنان حقیقی می‌شود.
شیرینی که به دهان می‌بری و کامت در روز عید شیرین می‌گردد، نشانه این است که در بقیه ایام سال نیز باید به شیرینی‌ها، خوبی‌ها و خلوص رمضان وفادار بمانی. اجازه ندهی تلخی گناهان ریز و درشت، دامن زندگی و ثانیه‌هایت را بگیرد. خوب بودن فقط مختص یک ماه نیست. خوب بودن را در سراسر زندگی به همراه داشته باش. «اَلَّلهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ خَیْرَ ما سَئَلَکَ بِه عِبادُک الصّالِحُونَ وَ اَعوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ عِبادُکَ الْمُخلَصُون».[1]
عید فطر جشن تولد فطرت
عید فطر، جشن تولد فطرت است؛ فطرتی که از غبارها و زنگارها پاک شده و اکنون در زیباترین شکل خود خودنمایی می‌کند. به خودم می‌اندیشم، من کجا و میهمانی خدا کجا. غبار جهل و سیاهی گناه، قلبم را آلوده کرده است و خریداری برای این قلب زنگار گرفته نمی‌یابم. به خدایم می‌اندیشم که سراسر لطف است و مهربان‌ترین مهربانان. غفار است و بنده‌نواز. مرا به میهمانی خودش دعوت می‌کند و قلبم را جلا می‌دهد. یادم می‌آورد فطرت توحیدی‌ام را، یادم می‌آورد مبارزه با شیطان درونی و بیرونی‌ام را. خودم، خدایم، جایگاهم را که فراموش کرده بودم، به یاد می‌آورم. اکنون که میهمانی تمام شده و عید فطر فرا رسیده، انگار از نو متولد می‌شوم و به روشنی می‌بینم که بازگشت به فطرتم را جشن گرفته‌ام. امیرمؤمنان علی علیه‌السلام نیز جشن فطرت را این‌گونه به عید فطر نسبت می‌دهد:
«این عید کسی است که خدا روزه‌اش را پذیرفته، نماز او را ستوده و هر روز که خدا نافرمانی نشود، آن روز عید است.[2]
امام علی(ع):
بدترین شرور، شرک به خدا، خضوع در مقابل قدرت‌های غیر الهی و ضد الهی و بنده و برده دیگران بودن است
عید شکر
عید فطر، روز شکرگزاری از حق تعالی است که در ظلمت جسم، چراغ روشن فطرت را نهاد تا همیشه پرتوافشان باشد و حیات‌بخش. مقام معظم رهبری نیز دراین باره می‌فرماید:
عید رمضان، در حقیقت عید شکر است؛ شکر به خاطر توفیق گذراندن دوران یک ماهه ضیافت الهی. شکر روزه‌داری. شکر توفیق عبادت و ذکر و خشوع و توسل به بارگاه کبریایی حضرت حق. حقیقتاً هم برای این شکر، انسان مؤمن باید عید بگیرد.[3]
عید وحدت
میزبانت دلت را نورانی و لطیف ساخته و زنجیرهای شیطانی را از دست و پایت گشوده است. اکنون زمان آن رسیده که با همه هم‌کیشانت که همچون تو پذیرایی شده‌اند، اجتماعی بزرگ و بس نیرومند بسازید؛ آن‌طور که تمام دشمنان را مرعوب خویش گردانید.
مقام معظم رهبری در سخنرانی خود در خطبه‌های عید سعید فطر، مهم‌ترین معنا و مضمون این عید را اتحاد و وحدت و مستحکم شدن دل‌ها به واسطه ایمان به خدا دانستند و تأکید کردند:
تنها راه موفقیت و پیشرفت امت اسلامی در عرصه‌های مختلف و تسلط بر سرنوشت خویش و مقابله با تهدیدهای مغرورانه مراکز قدرت جهانی، وحدت کلمه و پرهیز از اختلاف و تفرقه است.[4]
عید معنویت
|
غرض از عید نه آن است که از باب جلال |
|
جـامـه نـاز بپـوشـنـد بـه الـطاف مـزیــد |
|
ای خوش آن عید کز آن شاه و گدا خوش باشند |
|
که چنین عید سعید است و جز این نیست‌سعید |
مقام معظم رهبری در جایی، درباره سادگی در روز عید فطر، داستانی را از زمان امام علی علیه‌السلام نقل می‌کند و می‌فرماید: یکی از یاران آن حضرت می‌گوید روز عید فطر در خانه امیرمؤمنان بر او وارد شدم. در مقابل او، سفره‌ای گسترده و غذای بسیار متواضعانه‌ای در مقابل حضرت گذاشته شده بود. عرض کردم: یا امیرالمؤمنین! شما روز عید چنین غذای کم‌اهمیت و کم‌ارزشی می‌خورید؟ معمول این است که در روزهای عید، مردم بهترین غذاهای خود را می‌خورند؛ شما به این غذا اکتفا کردید؟ فرمود: امروز، روز عید است، اما برای کسانی که مورد مغفرت الهی قرار گرفته باشند؛ یعنی عید بودنِ امروز، به خوردن غذاهای رنگین و دل‌خوش کردن به شادی‌های کودکانه نیست. این عید واقعی است برای کسانی که بتوانند و توانسته باشند مغفرت الهی را برای خودشان تحصیل کنند.[5]
مقام معظم رهبری در این باره می‌فرماید:
البته گفته شده است در عید فطر به یکدیگر تحیت بگویید، لباس‌های تازه‌خود را بپوشید، آن روز را روز عید و شادمانی بدانید، اما جوهر این عید عبارت است از توجه به معنویت و طلب مغفرت و درخواست رحمت پروردگار.[6]
عید پاداش
عید فطر، روز دریافت جوایز و پاداش است؛ جوایزی آسمانی و پاداش‌هایی از جنس رستگاری.
مولای متقین در یکی از خطبه‌های عید فطر چنین فرمود:
ای بندگان خدا! بدانید نزدیک‌ترین و کمترین چیز که برای مردان و زنان روزه‌گیر فراهم است، این است که فرشته‌ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می‌دهد که ای بندگان خدا! بر شما مژده باد که گناهان گذشته شما آمرزیده شد و بنگرید که در آینده چگونه خواهید بود.[7]
|
عید است و آخر گل و یاران در انتظار |
|
ساقی به روی شاه ببین ماه و می بیار |
|
دل برگرفته بودم از ایام گل ولی |
|
کاری بکرد همت پاکان روزه‌دار[8] |
امام علی(ع):
ای مردم! امروزِ شما، روزی است که در آن به نیکوکاران پاداش داده می‌شود و بدکاران در آن زیان می‌کنند. امروز، شبیه‌ترین روزها به قیامت شماست
عید بشارت
امروز روز عید فطر است؛ عیدی که زمین و زمان را غرق شادی و سرور کرده است. ساکنان زمین به شکرانه یک ماه عبادت و نیایش، عید گرفته‌اند و ساکنان آسمان نیز مأمور شده‌اند پاداش‌هایی را از سوی عرش الهی برای ساکنان این کره خاکی بیاورند و به راستی که در این روز بزرگ، زمین و زمان و آسمان در جوش و خروشند. عید فطر، عید زیبایی‌های معنوی، عید بشارت و عید سعادت است.
حافظ منشین بی می و معشوق زمانی
کایام گل و یاسمن و عید صیام است[9]
روز لقاءالله
حضرت امام خمینی رحمه‌الله در این مورد، سخنان قابل توجهی ارائه کرده و می‌فرماید:
آن برداشتی که اهل معرفت از عید می‌کنند، با آن برداشتی که دیگران می‌کنند بسیار متفاوت است. آنها بعد از اینکه در ماه مبارک رمضان آن ریاضت‌ها را می‌کشند و کشیدند، روز عید روز لقاءالله است.[10]
شوق دیدار یار
ای عصاره هستی! در اجتماع عظیمی که برای برپایی نماز عید فطر تشکیل شده است، بیش از هر زمان دیگر جای خالی‌ات مرا غمگین می‌کند و زمزمه «عزیزٌ عَلَیَّ اَنْ اَرَی الْخَلْقَ وَ لا تُری»[11] از زبانم نمی‌افتد. در فراغت با دلی مملو از امید، اشک حسرت می‌ریزم. حال که زمان پاداش روزه‌داری رسیده، از خداوند دولت کریمه‌ات را می‌خواهم. با زمزمه ندبه، غم سنگینی که از هجرانت بر دلم نشسته، التیام می‌بخشم. با تو نجوا می‌کنم و از خدا می‌خواهم چشمانم را لایق دیدار تو قرار دهد.
بگذار پیش و پس شود روز عید فطر
ما با هلال روی تو افطار می‌کنیم
شبیه روز قیامت
امیرمؤمنان علی علیه‌السلام در روز عید فطر خطبه‌ای ایراد کردند و چنین فرمودند:
ای مردم! امروزِ شما، روزی است که در آن به نیکوکاران پاداش داده می‌شود و بدکاران در آن زیان می‌کنند. امروز، شبیه‌ترین روزها به قیامت شماست. با بیرون آمدن از خانه‌هایتان به مصلا، از بیرون آمدن از گورها و رفتن به پیشگاه خداوند یاد کنید، و از توقف و ایستادن در محل نماز، وقوف خود در برابر خدا را به یاد آورید، و از بازگشت به خانه‌هایتان، بازگشت خود را به جهنم و بهشت فرا یاد آرید.[12]
روز دعا
مقام معظم رهبری می‌فرماید:
عید فطر، روز عیدی گرفتن از خدای متعال است؛ روزی است که در قنوت نماز عید فطر، میلیون‌ها دلِ متذکّر و خاشع از خداوند متعال درخواست کردند همان خیراتی را که به برترین بندگانش داده است، به آنها هم بدهد و از شروری که برترین و بزرگ‌ترین انسان‌های تاریخ را از آن دور نگه‌داشته است، آنها را هم دور بدارد. آن خیرات، در درجه اول، عروج به مقام توجّه به خدا، عبودیت خدا، آشنا بودن و مرتبط بودن با خدا و الهام گرفتن از حضرت حق در همه گفتارها و کردارها و آنات زندگی است، و بدترین شرور، شرک به خدا، خضوع در مقابل قدرت‌های غیر الهی و ضد الهی و بنده و برده دیگران بودن است.[13]
رمضان آینده
مقام معظم رهبری فرمود:
عید سعید فطر، روزی است که مسلمانان امتحان مهم خود را در ماه مبارک رمضان در معرض قبول الهی قرار می‌دهند و تصمیم می‌گیرند برای ورود به ضیافت الهی در ماه مبارک رمضان در سال آینده، آمادگی لازم را در خود به وجود آورند.[14]
ایشان در جای دیگر فرمود:
توفیق در اختیار داشتن وسیله رحمت الهی تا ماه رمضان آینده و عمل به درس‌ها و حسنات این ماه مبارک در تمامی طول سال، از بزرگ‌ترین پاداش‌هایی است که می‌تواند در این عید سعید نصیب بندگان مؤمن و مخلص خداوند شود.[15]
تعظیم شعائر الهی
انسان مسلمان باید از راه‌های گوناگون، ندای حیات‌بخش توحید را به گوش جهانیان برساند. یکی از آن راه‌ها، بیان شعارهای مذهبی است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:
وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللّهِ فَإِنّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ. (حج: 33)
هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه تقوای دل‌هاست.
تعظیم شعائر الهی، یکی از ویژگی‌های عید سعید فطر است. شعار تکبیر و تهلیل و تحمید و تقدیس، از جمله اعمالی است که به روز عید جلوه خاصی می‌بخشد. پیامبر اعظمصلی‌الله‌علیه‌و‌آله در روز عید فطر، از منزل بیرون می‌آمد و تا رسیدن به مصلا با صدای بلند، شعار «لا اله الا الله» و «الله اکبر» سر می‌داد و حتی در میان خطبه‌ها و قبل و بعد از آن با صدای رسا این کلمات را تکرار می‌کرد.[16]
هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه تقوای دل‌هاست
اهمیت زکات فطره
مقام معظم رهبری می‌فرماید:
کسی که بتواند جان و روح خود را تزکیه و پاک‌سازی کند، به فلاح و رستگاری دست خواهد یافت و ادای زکات فطر نیز موجب طهارت انسان از دنائت، لئامت، حرص و بخل می‌شود.[17]
ایشان زکات، روزه گرفتن و عید سعید فطر را عامل تطهیر و تزکیه مسلمانان خواندند و فرمودند:
به برکت همین طهارت، ایران اسلامی آباد و آزاد خواهد شد، توسعه پیدا خواهد کرد و به فضل پروردگار فقر، تبعیض، بدبختی و ناملایمات گوناگون زندگی از بین خواهد رفت.[18]
پرداخت زکات فطره که با نیت عبادت و تقرب به خداوند متعالی انجام می‌شود، نوعی بهره‌گیری از مادیات برای رسیدن به معنویات است. اگر زکات فطره از صورت پرداخت فردی به سمت بُعد اجتماعی آن سوق داده شود، پشتوانه و سرمایه مهم اقتصادی در حل مشکلات مردم خواهد بود. ایجاد مراکز درمانی، تأسیس کانون‌های علمی و صنعتی برای اشتغال‌زایی بیکاران جامعه، سرمایه‌گذاری برای مسائل بهداشتی و عمران محیط زیست، تقویت بنیه دفاعی مسلمانان و پاسداری از مرزهای اسلامی، توسعه فرهنگ عمومی و دینی و ایجاد مؤسسات پژوهشی و تحقیقاتی، برخی از دست‌آوردهای پرداخت زکات فطره در روز عید است که در صورت جمع‌آوری و مصرف صحیح این بودجه دینی به دست خواهد آمد.
مرضیه کوثری
تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه – حسین عسگری
پی نوشت:
|
[1]. مفاتیح الجنان، دعای قنوت نماز عید فطر.
[2]. نهج البلاغه، حکمت 428.
[3]. htt: // www. Leader. ir
[4]. همان.
[5]. نک: همان.
[6]. همان.
[7]. روضة الواعظین، ترجمه: مهدی دامغانی، ص 564.
[8]. حافظ شیرازی، دیوان اشعار، غزل 246.
[9]. همان، غزل 46. |
[10]. صحیفه امام، ج 18، ص 395.
[11]. مفاتیح الجنان، بخشی از دعای ندبه، «بسیار سخت است بر من که همه را ببینم و تو را نبینم».
[12]. روضة الواعظین، ص 564.
[13]. htt: // www. Leader. ir
[14]. همان.
[15]. همان.
[16]. محمد محمدی ری‌شهری، مراقبات ماه رمضان، ترجمه: جواد محدثی، قم، درالحدیث، 1384، ص485.
[17]. htt: // www. Leader. ir
[18]. همان |
