اولین و آخرین سفارش خدا

 

«یا أیها الذین آمنوا اتقوا الله حق تقاته؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، از خدا آنطور که شایسته اوست، پروا کنید.» (آل عمران/102)

در نظام ارزشی اسلام، محور همه ارزش ها تقواست. تقوا بر حسب لغت، مطلق صیانت و نگهداری هر چیزی از هر امر ناپسندی را شامل می شود، خواه ناپسند بودن آن شرعی باشد یا عرفی. از نگاه دین، تقوا عبارت است از مواظبت بر اوامر و نواهی الهی؛ چنانکه امام صادق(ع) فرمودند: «أن لا یفقدک الله حیث أمرک و لا یراک حیث نهاک؛ تقوا آن است که خدا تو را در واجبات و اوامر خودش حاضر و در منهیات و محرمات خود غایب ببیند.»(1) در اهمیت و ضرورت رعایت تقوا همین بس که در قرآن کریم، تنها معیار قبولی اعمال، «تقوا» معرفی شده است، چنانکه حصر «انما» در آیه شریفه، مفید همین معناست: «انما یتقبل الله من المتقین» (مائده/27)، همچنین پرهیزکاری، وصیت خداوند به همه عصرها و نسل ها دانسته شده است: «و لقد وصینا الذین اوتوا الکتاب من قبلکم و یاکم أن اتقوا الله؛ و به یقین ما کسانی را که پیش از شما به آنها کتاب (آسمانی) داده شده است و شما را سفارش کردیم که از خدا پروا کنید.» (نساء/131) ترجیع بند دعوت تمام انبیاءالهی که وظیفه اصلی شان راهنمایی و هدایت انسانها در مسیر مبارزه با شیطان و هواپرستی و پیمودن صراط یکتاپرستی است، تقوای الهی و اطاعت از خداست: «فاتقوا الله و اطیعون» (شعراء/110)(2). در بیان حضرت علی(ع) نیز، این مهم، چنین تبیین شده است: «أیها الناس اتقوا الله الذی ن قلتم سمع و ن أضمرتم علم؛ ای مردم، از خدایی پروا کنید که اگر چیزی بگویید، می شنود و اگر چیزی را پنهان کنید، می داند.»، همچنین فرمودند: «از خدایی پروا داشته باشید که شما در مقابل دیدگان او هستید، زمام شما به دست او و حرکات و سکنات شما در قبضه قدرت اوست. اگر چیزی را کتمان کنید، می داند و اگر آشکار کنید، می نویسد. نگهبانان کریمی بر شما گمارده که حقی را زایل و باطلی را تثبیت نمی کنند.»

مطابق آیات قرآن، اولین و آخرین سفارش خداوند متعال، پرهیزکاری است. نخستین آیاتی که امین وحی بر پیامبر اکرم(ص) تلاوت کرد، خدای سبحان را با عنوان «رب اکرم» که معلم انسانهاست، وصف نمود: «قرأ و ربک الأکرم الذی علم بالقلم علم النسان ما لم یعلم»(علق/3-5) خدای سبحان با تذکر این نکته به انسانها فهمانده است که چنین معلمی شاگرد خصوصی می طلبد تا او را پرورش دهد و به کرامت برساند، زیرا وقتی گفته می شود: معلم کریم درس می دهد، معنایش این است که درس کرامت می دهد. با توجه به اینکه به استناد آیه «ن أکرمکم عندالله أتقیکم»(حجرات/13) تقوا محور کرامت است، اولین آیه در حقیقت انسان ها را به متقی شدن فراخوانده، تا به کرامت مطلوب برسند. از سوی دیگر، در آخرین آیه نازل شده بر رسول اکرم(ص) نیز دعوت به تقوا شده است: «و اتقوا یوماً ترجعون فیه لی الله ثم توف}ی کل نفس ما کسبت و هم لا یظلمون»(بقره/281)؛ پس قرآن کریم با توصیه به تقوا شروع و با همان توصیه ختم شده است.(3)

روایات ائمه(ع) نیز، اهتمام ویژه ای به تقوا داده است، به گونه ای که در اکثر خطبه های نهج البلاغه، سخنی از تقوا به میان آمده و به آن توصیه شده است. از دیدگاه امیرالمومنین(ع) تقوا، رئیس اخلاق و ریشه همه فضایل: «التقی رئیس الأخلاق» و مایه عزت: «لا عز أعز من التقوی؛ هیچ عزتی عزیزتر از تقوا نیست» و ذخیره روز رستاخیز دانسته شده است: «فن تقوی الله ذخیره معاد». همچنین آن حضرت از تقوا با عناوین زیر یاد کرده اند:

1-پناهگاه مستحکم: «اعلموا عبادالله أن التقوی دار حصن عزیز، و الفجور دار حصن ذلیل لایمنع أهله و لایحرز من لجأ لیه؛ بندگان خدا بدانید که تقوا دژی محکم، استوار و نفوذناپذیر است. در مقابل، بی تقوایی خانه ای سست و بی بنیاد است که نمی تواند پناه جویان خود را حفظ کند.»

2-منتهای رضایت الهی: «أوصاکم بالتقوی و جعلها منتهی رضاه و حاجته من خلقه؛ (خداوند) شما را سفارش به پرواپیشگی کرده و آن را نهایت رضای خویش و خواسته خود از مخلوقات قرار داده است».

3-درمان دردها: «..فان تقوی الله دواء داء قلوبکم و بصر عمی أفئدتکم و شفاء مرض أجسادکم..؛ تقوای الهی دوای درد دلهای شما، بینایی کوری دلهایتان، شفای امراض جسم تان، پاک کننده آلودگی جان هایتان و روشنی بخش تاریکی دیدگان شماست».

4-ابزار رهایی از خطاها: «ألا و بالتقوی تقطع حمه الخطایا؛ آگاه باشید بوسیله پرهیزکاری می توان چنگال سلطه خطاها بر جان را کوتاه و خویشتن را از نیش گناه آزاد کرد.»

5-مرکب راهوار انسان به سوی بهشت: «ألا و ن التقوی مطایا ذلل حمل علیها و أعطوا أزمتها فأوردتهم الجنه؛ آگاه باشید تقوا مرکب راهواری است که صاحبانشان بر آنها سوارند و لگامشان به دست آنان است تا اینکه آنها را وارد بهشت کند.»

«اللهم صل علی محمد و آله و زودنا من التقوی؛ خدایا بر محمد و آل او درود فرست و ما را از تقوا و پرهیزکاری بهره مند ساز.»(4)

نویسنده: علی خانی

ـــــــــــــــ

پی نوشتها:

1-بحارالانوار، ج67.، ص285.

2-این جمله از زبان حضرت عیسی، نوح، هود، صالح، لوط و شعیب(علیهم السلام) نقل شده است.

3-آیت الله جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ج1، ص 398

4-صحیفه سجادیه

نوشته شده در شنبه 88/12/8ساعت 9:52 صبح توسط احمد نظرات ( ) | |